Venus in Fur, Polanski’s kunst van de complexiteit
"And
the Almighty struck him,
and
delivered him into the hands of a Woman."
Citaat uit het bijbelboek
Judith, xvi. 7.
(Het Bijbelverhaal over Judith is één van de weinige uit
de Bijbel waar de macht van de vrouw die van de man overstijgt. Het citaat
begeleidt de film als een waarschuwing omtrent het fatale lot van de man.
Venus à la
fourrure, ofwel Venus in Fur, een theaterverfilming van de Frans-Poolse
regisseur Roman Polanski, is gebaseerd op het gelijknamige toneelstuk van David
Ives. Ives baseerde zijn toneelstuk op de erotische roman Venus Im Pelz van de Oostenrijker Leopold von Sacher-Masoch, die
zijn naam verleende aan het masochisme.
Polanski staat bekend voor het maken van psychologische thrillers en ook
Venus in Fur volgt dit genre. De film van Polanski beschrijft het verhaal van
twee mensen, een regisseur genaamd Thomas, gespeeld door Mathieu Amalric die
een jongere versie lijkt van Polanski zelf, en een actrice genaamd Wanda
gespeeld door Emmanuelle Seigner, Polanski’s echtgenote en muze. Zij zullen de
enige twee personages zijn, met als enige decor een leeg theater.
De film speelt
zich af in een theater, waar regisseur Thomas al ettelijke uren op zoek is naar
een geschikte kandidate voor een rol in zijn toneelstuk. Als de dag erop zit,
is hij ontgoocheld door de middelmatige audities en besluit te vertrekken. Net
op dat moment komt er een vrouw binnen, Wanda. Zij is een voorbeeld van alles
wat Thomas haat aan vrouwen: ze is vulgair gekleed, plaat ruw en luid, is
opdringerig en praatziek. Ze doet er alles aan de rol te bemachtigen. Thomas
besluit haar een kans te geven, en hoewel het in het begin lijkt alsof ze niet
weet waar het toneelstuk over gaat, speelt ze de rol voortreffelijk en raakt Thomas
door haar gefascineerd. De intensiteit tussen deze twee mensen stijgt gedurende
de auditie. Wat onschuldig begon, mondt uit in een ingewikkelde
machtsverhouding.
De dialogen die
de twee personages voeren zijn verwarrend maar ook komisch. De actrice krijgt
het voor elkaar om zowel onwetend als gevat over te komen en waar ze haar
scherpe antwoorden haalt is een raadsel. Thomas komt over als een zwak en
onzeker man, die later nog meer begint te twijfelen aan zichzelf. Met dank aan
Wanda, die hem dwingt alles wat hij doet in vraag te stellen. In het begin
lijkt alles zeer onschuldig, maar al snel volgt een dramatisch spel van
verlangen. De grens tussen realiteit en dromen is miniem, deze twee begrippen
vloeien voortdurend in elkaar over en naarmate het verhaal vordert, wordt het
steeds moeilijker om ze te onderscheiden. Wat is echt en wat niet? Hoort het
bij hun inleving in de auditie of gaat het over wat de twee voor elkaar voelen?
Eerst subtiel, maar naarmate de film vordert erg expliciet, wordt Wanda’s auditie
eigenlijk het spel van de actrice-meesteres versus de regisseur (die
verondersteld wordt de touwtjes in handen te hebben) die in het SM-spel de
slaaf wordt. In de apotheose van de film is Wanda van louter meesteres
getransformeerd tot almachtige godin. De regisseur/slaaf blijf hulpeloos achter
met zichzelf, keihard door haar gewezen op zijn verfoeilijke visie op vrouwen.
De acteurs spelen
de rollen voortreffelijk, en je voelt je de toeschouwer van iets dat niet voor
jouw ogen bedoeld is. Ongemakkelijk. Bovendien is het niet enkel de grens
tussen realiteit en illusie die wordt weergegeven, maar ook die tussen haat en
liefde, pijn en genot. Het doet je beseffen hoe dicht al deze emoties bij
elkaar liggen. Frustratie, passie, angst, liefde, onderwerping, macht en seks,
zijn thema’s die behandeld worden. Het machtspel gaat niet enkel over seks,
maar het gaat ook over de plaats van de vrouw ten opzichte van de man in het
dagelijkse leven.
Het is een stuk
vol verrassende wendingen. Wanda pakt Thomas in met haar charmes, en zijn
fascinatie verandert in obsessie. Toch zal de film slechts een beperkt publiek
kunnen bekoren, enerzijds door het complexe confronterende thema, anderzijds
doordat de acteurs zich steeds op dezelfde plaats bevinden. Ze blijven heel de
tijd in het theater, wat zorgt voor weinig afwisseling en het geheel een beetje
langdradig en claustrofobisch doet aanvoelen.
Venus in Fur, een
reis door een wereld vol verlangen, met Polanski’s intensiteit als uitstekende
gids. Complex en confronterend.
“All of a sudden I saw with
horrible clarity whither blind passion and lust have led man, ever since
Holofernes and Agamemnon--into a blind alley, into the net of woman's
treachery, into misery, slavery, and death.”
citaat uit Venus in Furs van Leopold von Sacher-Masoch
Ruth De Norre
